Żądanie zachowku przez osobę, która w sposób zawiniony stosowała przemoc fizyczną wobec spadkodawcy, nie opiekowała się nim, nie łożyła na jego utrzymanie, przeznaczała własne pieniądze na alkohol stanowi nadużycie prawa i może skutkować oddaleniem powództwa w sprawie o zachowek. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27 stycznia 2016 r., sygn. akt I ACa 848/14).
Spadkodawczyni (matka powoda i babcia pozwanego) była właścicielką lokalu mieszkalnego o powierzchni 54,16 m2. Darowała opisany wyżej lokal mieszkalny pozwanemu. Do kręgu spadkobierców należał powód, który domagał się zachowku od obdarowanego wnuka. Powód jest alkoholikiem. Kilkakrotnie przebywał na leczeniu odwykowym. Zdarzało się, że stosował wobec matki przemoc fizyczną, zanieczyszczał mieszkanie, nie opiekował się matką, nie łożył na utrzymanie, własne pieniądze przeznaczał na alkohol. Spadkodawczyni wzywała na pomoc policję. Z dokumentacji lekarskiej wynikało, że po każdej hospitalizacji, po wytrzeźwieniu i uspokojeniu powód był informowany o chorobie alkoholowej, zakazie picia alkoholu i konieczności leczenia. Zaleceń tych nie wykonywał. Agresywne zachowania powoda wobec matki nie były podejmowane w stanie ograniczonej poczytalności gdyż choroba alkoholowa jako taka nie determinuje zdolności do rozpoznania czynów i kierowania swym postępowaniem. Powód był świadomy swojego działania. Zachowania powoda były zawinione, wynikały z nadużywania alkoholu przez powoda, czego powód miał świadomość, a mimo to nie podejmował żadnych działań mających na celu zmiany stylu życia i zachowań wobec matki.
Sąd I Instancji oddalił powództwo ze względu na art. 5 kodeksu cywilnego wywodząc, że powód nie opiekował się matką, a nawet stanowił dla niej zagrożenie, stosując przemoc fizyczną. Sąd stwierdził, że zachowania powoda wobec matki były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Sąd II Instancji uznał, że same agresywne zachowania dorosłego syna wobec samotnej matki, wymagającej opieki ze względu na wiek i stan zdrowia, są zachowaniami niegodnymi, naruszającymi podstawowe zasady moralności. Powód nadużywał alkoholu od wielu lat mieszkając z matką. Powód zamiast być oparciem dla starzejącej się matki, był jej dodatkowym ciężarem, co niewątpliwie odbijało się na jej zdrowiu i komforcie życia. Matka powoda przyjmując syna do wspólnego mieszkania, mieszkając z nim przez kilkanaście lat żyła w strachu, świadoma, a jednocześnie bezradna wobec alkoholizmu syna. Jej oddanie spotykało się z niezrozumieniem ze strony syna. Uzależnienie alkoholowe prowadziło do agresji powoda wobec starzejącej się matki, jedynej oddanej mu osoby.
Z tych względów zdaniem Sądu Apelacyjnego w Lublinie uzasadniona jest ocena, że roszczenie powoda z tytułu zachowku po zmarłej matce, skierowane wobec obdarowanego przez nią wnuka, nie zasługuje na ochronę ze względu na art. 5 kodeksu cywilnego, gdyż stanowi nadużycie prawa. Powód ma aktualnie zabezpieczone warunki bytowe. Przebywa w domu opieki społecznej i pobiera świadczenie rentowe. Wieloletnie złe relacje powoda z matką, przez niego zawinione, uzasadniają pozbawienie go możliwości poprawy jego sytuacji majątkowej poprzez zasądzenie należnej mu części zachowku po matce.