Toruń, dnia 5 lipca 2015 roku
Składający zapewnienie, który dążąc do osiągnięcia korzyści majątkowej w postaci wyłącznego prawa do dysponowania masą spadkową z pominięciem pozostałych uprawnionych spadkobierców, doprowadza do wydania przez sąd postanowienia błędnie określającego krąg spadkobierców, dopuszcza się przestępstwa z art. 286 § 1 kodeksu karnego (tzw. oszustwo).
W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku zgłaszający się spadkobierca składa tzw. zapewnienie spadkowe czyli oświadczenie co do wszystkiego, co mu jest wiadome: o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi oraz o testamentach spadkodawcy (art. 671 § 2 kodeksu postępowania cywilnego). Składający zapewnienie spadkowe zostaje pouczony o obowiązku mówienia prawdy, a także o tym, że pod względem skutków karnych zapewnienie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem.
Złożenie przez spadkobiercę zapewnienia spadkowego o fałszywej treści może prowadzić do bezpodstawnego pominięcia z kręgu spadkobierców pozostałych, uprawnionych do spadku osób. W konsekwencji wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest niezgodne z rzeczywistością i błędnie określa krąg spadkobierców.
Wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, uzyskanego na skutek świadomego wprowadzenia sądu w błąd co do - niezgodnego z rzeczywistością - tytułu dziedziczenia czy kręgu uprawnionych spadkobierców, o ile prowadzi do pogorszenia sytuacji majątkowej pokrzywdzonego wyczerpuje znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. (patrz wyrok SN z dnia 29 sierpnia 2012 r. V KK 419/11). Nie zmienia trafności takiej kwalifikacji fakt, że w następstwie wznowienie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w trybie art. 679 § 1 kodeksu postępowania cywilnego zmienione zostanie orzeczenie zapadłe w oparciu o nieprawdziwe zapewnienie spadkowe. Dążąc do osiągnięcia korzyści majątkowej w postaci wyłącznego prawa do dysponowania masą spadkową z pominięciem pozostałych uprawnionych spadkobierców, składający zapewnienie doprowadza do wydania przez sąd postanowienia błędnie określającego krąg spadkobierców. W rezultacie, dysponując masą spadkową jako na przykład jedyny spadkobierca, składający zapewnienie może zbyć wchodzącą w skład spadku nieruchomość, czym będzie działa na szkodę pozostałych (nieujawnionych) spadkobierców. Takie działanie wypełniła znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 kodeksu karnego (tzw. oszustwo).
Istota oszustwa sądowego, którego dopuszcza się składający zapewnienie polega na tym, że wypełniając znamiona przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. osobą wprowadzoną w błąd jest sąd, zaś osobą pokrzywdzoną osoba, względem której orzeczenie sądu wywołuje niekorzystne zmiany w sytuacji majątkowej. Dla wypełnienia znamion tego czynu nie jest konieczne, by sprawca miał świadomość co do osób wchodzących w skład kręgu spadkobierców, do pominięcia których prowadzi przedstawienie przez niego fałszywych dowodów. (Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 21 maja 2014 r. (II AKa 123/14).