Toruń, dnia 15 maja 2015 roku
Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy. Na ograniczenie dziedziczenia roszczenia o zachowek (art. 1002 kodeksu cywilnego) nie ma wpływu ani uznanie roszczenia przez zobowiązanego na piśmie, ani wytoczenie powództwa o zachowek za życia uprawnionego.
Roszczenie o zachowek jest roszczeniem majątkowym, pozbawionym pierwiastka osobowego, mającym na celu realizację interesów rodzinnych, zgodnie z pierwotnymi ideami prawa spadkowego oraz instytucji zachowku, chroniącej bezpośrednich spadkobierców ustawowych przed pokrzywdzeniem ze strony spadkodawcy. Wysokość tego roszczenia nie zależy od walorów podmiotowych uprawnionego i zobowiązanego ani od jakichkolwiek wartościowań po ich stronie. Przepis art. 1002 kodeksu cywilnego ogranicza dziedziczność tego roszczenia do najbliższych członków rodziny uprawnionego, będących zarazem uprawnionymi do zachowku po pierwszym spadkodawcy. Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobierców osoby uprawnionej, jeżeli należą oni do kręgu osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy (art. 991 kodeksu cywilnego – czyli chodzi tu o dzieci, wnuki, prawnuki, a gdy spadkodawca zmarł bezpotomnie także jego rodzic.).
Dla przykładu: spadkodawca (wdowiec), posiadający żonatego syna, pozostawił testament w którym powołał do całego swojego majątku na wypadek śmierci – sąsiadkę. Syn wytoczył powództwo o zapłatę z tytułu prawa do zachowku. W przypadku jego śmierci, prawo do zachowku po ojcu przechodzi na jego dzieci, ale nie przechodzi na jego żonę. Synowa nie dziedziczy prawa męża do zachowku po jego ojcu, mimo że jest jego spadkobierczynią, ponieważ nie należy ona do kręgu osób uprawnionych do zachowku po teściu.
Roszczenie z tytułu zachowku, które przysługiwało dziecku spadkodawcy zmarłemu po jego śmierci, przechodzi na dziedziczących po nim zstępnych.
Na ograniczenie dziedziczenia roszczenia o zachowek (art. 1002 kodeksu cywilnego) nie ma wpływu ani uznanie roszczenia przez zobowiązanego na piśmie, ani wytoczenie powództwa o zachowek za życia uprawnionego.
(Wyrok Sądu z dnia 28 kwietnia 2010 r., sygn. akt III CSK 143/09)