Prawo spadkowe

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 25 sierpnia 2023 roku

Jeśli masa spadkowa uległa pomniejszeniu na skutek dokonania przez spadkodawcę darowizny, a spadkobierca nie otrzymał po spadkodawcy kwoty, która byłaby równa kwocie zachowku – to przysługuje mu roszczenie o zachowek albo o jego uzupełnienie. (Wyrok Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 11 maja 2023 r., sygn. akt I C 1959/20).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 17 listopada 2020 roku

Zgodnie z art. 945 § 1 pkt 1 k.c. testament jest nieważny jeżeli został sporządzony w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Nieważny jest testament sporządzony przez spadkodawcę, który z powodu wieku i chorób osłabiających jego aktywność i siłę woli, nie jest w stanie przeciwstawić się naciskom i sugestiom osób trzecich, pod których opieką pozostaje (art. 945 § 1 pkt 1 k.c.).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 5 sierpnia 2019 roku

Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po ojcu nie ma wpływu na dziedziczenie po dziadkach.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 17 czerwca 2019 roku

Przyczyna wydziedziczenia nie tylko ma być wskazana w testamencie w sposób jednoznaczny, ale też musi istnieć w rzeczywistości.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 24 kwietnia 2019 roku

Tylko oryginał testamentu jest testamentem w rozumieniu kodeksu cywilnego (art. 941 kodeksu cywilnego). Zgodnie natomiast z prawem o notariacie wypis testamentu sporządzonego w formie aktu notarialnego jest równoznaczny z oryginałem (art. 950 kodeksu cywilnego).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 3 grudnia 2018 roku

Przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 27 października 2018 roku

Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 § 1 kodeksu cywilnego, jest bezskuteczne.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 8 maja 2018 roku

Sąd nie może poprzestać na złożonym zapewnieniu spadkowym i przyjąć go za dowód, że nie ma innych spadkobierców, jeżeli okaże się ono niewystarczające. Ma to miejsce np. wtedy, gdy podniesiony został fakt lub zarzut, że - poza ujawnionymi - istnieją inni spadkobiercy i powołane zostały dowody, które mogą wskazywać na prawdziwość tych twierdzeń (Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2012 r. I CSK 163/12).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 25 kwietnia 2018 roku

Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby można uchylić się od skutków prawnych oświadczenia.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 7 lutego 2018 roku

Nie jest wyłączone obniżenie należności z tytułu zachowku na podstawie art. 5 kodeksu cywilnego z powodu sprzecznego z zasadami współżycia społecznego zachowania uprawnionego w stosunku do spadkodawcy.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 10 listopada 2017 roku

Jeżeli uprawniony do zachowku pozostaje we wspólności ustawowej małżeńskiej, a przedmiot darowizny dokonanej przez spadkodawcę na rzecz obojga małżonków wszedł do majątku wspólnego, to zaliczeniu na należny uprawnionemu zachowek podlega tylko połowa wartości tego przedmiotu.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 2 sierpnia 2017 roku

Dopuszczalne jest zawarcie umowy zrzeczenia się prawa do zachowku - uznał Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 17 marca 2017 r., sygn. akt III CZP 110/16.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 27 grudnia 2016 roku

Od chwili złożenia do sądu przez przedstawiciela ustawowego małoletniego spadkobiercy wniosku o zezwolenie na złożenie w jego imieniu oświadczenia o odrzuceniu spadku, termin 6-miesięczny na złożenie takiego oświadczenia nie biegnie. Po uprawomocnieniu się postanowienia o udzieleniu zezwolenia przedstawiciel ustawowy małoletniego powinien złożyć to oświadczenie bezzwłocznie, chyba że wskazany termin, uwzględniając czas trwania postępowania sądowego, jeszcze nie upłynął; wtedy złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku może nastąpić w dowolnej chwili, przed upływem sześciu miesięcy od dowiedzenia się przez przedstawiciela ustawowego o tytule powołania małoletniego. Jeżeli termin 6-miesięczny jeszcze nie upłynął, możliwe jest - po prawomocnym oddaleniu wniosku przedstawiciela małoletniego o zezwolenie na złożenie w imieniu małoletniego oświadczenia o odrzuceniu spadku - złożenie kolejnego wniosku, jeśli doszło do zmiany okoliczności. Powoduje ono takie same skutki, jak złożenie pierwszego wniosku.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 16 grudnia 2016 roku

Uprawniony do zachowku może przenieść na inną osobę przysługującą mu z tego tytułu wierzytelność. Żaden z przepisów nie wyłącza z obrotu wierzytelności wynikającej z tytułu zachowku, tak więc uprawniony do zachowku ma prawo do zbycia takiej wierzytelności. (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1975 r. III CZP 91/74).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 30 marca 2016 roku

Żądanie zachowku przez osobę, która w sposób zawiniony stosowała przemoc fizyczną wobec spadkodawcy, nie opiekowała się nim, nie łożyła na jego utrzymanie, przeznaczała własne pieniądze na alkohol stanowi nadużycie prawa i może skutkować oddaleniem powództwa w sprawie o zachowek. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27 stycznia 2016 r., sygn. akt I ACa 848/14).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 4 lutego 2016 roku

W sprawach spadkowych po osobach zmarłych w dniu lub po dniu 17 sierpnia 2015 r., a mieszkających przed śmiercią w państwach Unii Europejskiej, stosuje się Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Obniżenie wysokości zachowku może mieć miejsce w przypadkach wyjątkowych, ponieważ już samo pozbawienie uprawnionego do zachowku korzyści ze spadku w drodze dziedziczenia jest dla niego okolicznością krzywdzącą i dolegliwą, a stanu tego nie powinno jeszcze pogłębiać drastyczne ograniczenie możliwości realizacji roszczeń z tytułu zachowku. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 czerwca 2015 r., sygn. akt Sygn. akt I ACa 505/15).

W sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej kwoty na podstawie art. 5 kodeksu cywilnego. Zakres zastosowania powyższego przepisu powinien być jednak stosunkowo wąski, bowiem prawa osoby uprawnionej do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych (wyr. Sadu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2004r., IV CK 215/03, PiP 2006, z. 6, s. 111). Ocena, czy przy żądaniu zachowku w określonej kwocie doszło do nadużycia prawa, nie może opierać się jedynie na ogólnym odwołaniu się do klauzuli generalnej zasad współżycia społecznego. Za szczególne i wyjątkowe sytuacje uprawniające do obniżenia zachowku, orzecznictwo sądowe uznaje na przykład sytuację, gdy składnikiem spadku jest prawo do lokalu służące zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych zobowiązanego do zapłaty zachowku (który nie ma innej możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych), a egzekucja zasądzonego zachowku doprowadziłaby niechybnie do przymusowej sprzedaży nieruchomości przez komornika, a inne składniki spadku nie wystarczą na zaspokojenie roszczenia z tytułu zachowku. Nie mogą zostać pominięte również inne zachowania uprawnionego, jak to, że ten nie wywiązywał się ze swoich obowiązków względem najbliższych, ze szczególnym uwzględnieniem spadkodawcy. Podstawą do obniżenia wysokości zachowku może też być przyczynienie się zobowiązanego do wzrostu wartości majątku spadkowego. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 czerwca 2015 r., sygn. akt Sygn. akt I ACa 505/15).

Toruń, dnia 8 września 2015 roku

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 9 sierpnia 2015 roku

Nie można mówić o uporczywym nie dopełnieniu względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (co może być podstawą wydziedziczenia) w postaci braku zainteresowania spadkodawcą, nie utrzymywania z nim kontaktu, braku dążenia do poprawienia relacji jeśli takie zachowanie jest konsekwencją postawy spadkodawcy.

Przyczyną wydziedziczenia może być uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (art. 1008 pkt 3 kodeksu cywilnego).

Sąd Apelacyjny w Lublinie w sprawie o sygn. akt I ACa 985/14 uznał, że wydziedziczenie syna jest bezskuteczne jeśli jego brak zainteresowania ojcem, zaniechania z nim kontaktu i nie dążenie do tego aby poprawić wzajemne relacje, było konsekwencją postawy ojca. Ojciec po raz ostatni widział się z synem w 1971r. w dniu I Komunii, gdy ten miał 7 lat i przebieg tego spotkania nie świadczył o zaangażowaniu ojca w sprawy syna. Od tej pory w ogóle zerwał kontakty z synem, nie wykonywał wobec niego żadnych obowiązków rodzicielskich, nie interesował się jego zdrowiem, ani nauką. Nie interesowała go sytuacją materialna syna, nie płacił zasądzonych na jego rzecz alimentów, przekazując jedynie niewielki kwoty od 30 do 100 złotych miesięcznie i tylko do momentu ukończenia przez dziecko osiemnastu lat, pomimo tego, iż ten nadal kontynuował naukę. Przez kolejne lata rodzic w ogóle nie interesował się synem wręcz zabraniał w swojej obecności rozmów na jego temat.

W tej sytuacji stawianie zarzutu synowi, który miał prawo czuć się odrzucony i skrzywdzony przez ojca, iż nie interesował się ojcem i nie podejmował żadnych kroków aby nawiązać z nim kontakt, jest w ocenie Sądu Apelacyjnego w Lublinie nieuprawnione.

Nie zmienia tego fakt, iż w ostatnich latach życia (2007-2008) ojciec nawiązał kontakt listowny z matką dziecka i prosił o przebaczenie i wyraził chęć spotkania się z nią i synem. Trudno bowiem przeprosiny uznać za wiarygodne i szczere skoro do spotkania nie doszło, a dwa miesiące później spadkodawca sporządził testament, w którym wydziedziczył syna.

Spadkodawca przez całe swoje życie nie wymagał ani wsparcia finansowego, ani opieki ze strony syna. Kiedy zachorował na wiosnę 2011 roku nie pozostawał sam, miał dwóch opłacanych opiekunów i rodzinę. Z uwagi natomiast na swoją postawę i brak jakiegokolwiek zainteresowania synem nie miał prawa liczyć na jakieś cieplejsze uczucia z jego strony.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny w Lublinie w Wyroku z dnia 15 kwietnia 2015 r., uznał iż wydziedziczenie syna przez ojca było bezskuteczne wobec nie zaistnienia wskazanej przez spadkodawcę w testamencie przesłanki z art. 1008 pkt 3 kodeksu cywilnego (sygn. akt I ACa 985/14).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 5 lipca 2015 roku

Składający zapewnienie, który dążąc do osiągnięcia korzyści majątkowej w postaci wyłącznego prawa do dysponowania masą spadkową z pominięciem pozostałych uprawnionych spadkobierców, doprowadza do wydania przez sąd postanowienia błędnie określającego krąg spadkobierców, dopuszcza się przestępstwa z art. 286 § 1 kodeksu karnego (tzw. oszustwo).

W postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku zgłaszający się spadkobierca składa tzw. zapewnienie spadkowe czyli oświadczenie co do wszystkiego, co mu jest wiadome: o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi oraz o testamentach spadkodawcy (art. 671 § 2 kodeksu postępowania cywilnego). Składający zapewnienie spadkowe zostaje pouczony o obowiązku mówienia prawdy, a także o tym, że pod względem skutków karnych zapewnienie jest równoznaczne ze złożeniem zeznań pod przyrzeczeniem.

Złożenie przez spadkobiercę zapewnienia spadkowego o fałszywej treści może prowadzić do bezpodstawnego pominięcia z kręgu spadkobierców pozostałych, uprawnionych do spadku osób. W konsekwencji wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jest niezgodne z rzeczywistością i błędnie określa krąg spadkobierców.

Wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, uzyskanego na skutek świadomego wprowadzenia sądu w błąd co do - niezgodnego z rzeczywistością - tytułu dziedziczenia czy kręgu uprawnionych spadkobierców, o ile prowadzi do pogorszenia sytuacji majątkowej pokrzywdzonego wyczerpuje znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. (patrz wyrok SN z dnia 29 sierpnia 2012 r. V KK 419/11). Nie zmienia trafności takiej kwalifikacji fakt, że w następstwie wznowienie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w trybie art. 679 § 1 kodeksu postępowania cywilnego zmienione zostanie orzeczenie zapadłe w oparciu o nieprawdziwe zapewnienie spadkowe. Dążąc do osiągnięcia korzyści majątkowej w postaci wyłącznego prawa do dysponowania masą spadkową z pominięciem pozostałych uprawnionych spadkobierców, składający zapewnienie doprowadza do wydania przez sąd postanowienia błędnie określającego krąg spadkobierców. W rezultacie, dysponując masą spadkową jako na przykład jedyny spadkobierca, składający zapewnienie może zbyć wchodzącą w skład spadku nieruchomość, czym będzie działa na szkodę pozostałych (nieujawnionych) spadkobierców. Takie działanie wypełniła znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 kodeksu karnego (tzw. oszustwo).

Istota oszustwa sądowego, którego dopuszcza się składający zapewnienie polega na tym, że wypełniając znamiona przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. osobą wprowadzoną w błąd jest sąd, zaś osobą pokrzywdzoną osoba, względem której orzeczenie sądu wywołuje niekorzystne zmiany w sytuacji majątkowej. Dla wypełnienia znamion tego czynu nie jest konieczne, by sprawca miał świadomość co do osób wchodzących w skład kręgu spadkobierców, do pominięcia których prowadzi przedstawienie przez niego fałszywych dowodów. (Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 21 maja 2014 r. (II AKa 123/14).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 15 maja 2015 roku

Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy. Na ograniczenie dziedziczenia roszczenia o zachowek (art. 1002 kodeksu cywilnego) nie ma wpływu ani uznanie roszczenia przez zobowiązanego na piśmie, ani wytoczenie powództwa o zachowek za życia uprawnionego.

Roszczenie o zachowek jest roszczeniem majątkowym, pozbawionym pierwiastka osobowego, mającym na celu realizację interesów rodzinnych, zgodnie z pierwotnymi ideami prawa spadkowego oraz instytucji zachowku, chroniącej bezpośrednich spadkobierców ustawowych przed pokrzywdzeniem ze strony spadkodawcy. Wysokość tego roszczenia nie zależy od walorów podmiotowych uprawnionego i zobowiązanego ani od jakichkolwiek wartościowań po ich stronie. Przepis art. 1002 kodeksu cywilnego ogranicza dziedziczność tego roszczenia do najbliższych członków rodziny uprawnionego, będących zarazem uprawnionymi do zachowku po pierwszym spadkodawcy. Roszczenie z tytułu zachowku przechodzi na spadkobierców osoby uprawnionej, jeżeli należą oni do kręgu osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy (art. 991 kodeksu cywilnego – czyli chodzi tu o dzieci, wnuki, prawnuki, a gdy spadkodawca zmarł bezpotomnie także jego rodzic.).

Dla przykładu: spadkodawca (wdowiec), posiadający żonatego syna, pozostawił testament w którym powołał do całego swojego majątku na wypadek śmierci – sąsiadkę. Syn wytoczył powództwo o zapłatę z tytułu prawa do zachowku. W przypadku jego śmierci, prawo do zachowku po ojcu przechodzi na jego dzieci, ale nie przechodzi na jego żonę. Synowa nie dziedziczy prawa męża do zachowku po jego ojcu, mimo że jest jego spadkobierczynią, ponieważ nie należy ona do kręgu osób uprawnionych do zachowku po teściu.

Roszczenie z tytułu zachowku, które przysługiwało dziecku spadkodawcy zmarłemu po jego śmierci, przechodzi na dziedziczących po nim zstępnych.

Na ograniczenie dziedziczenia roszczenia o zachowek (art. 1002 kodeksu cywilnego) nie ma wpływu ani uznanie roszczenia przez zobowiązanego na piśmie, ani wytoczenie powództwa o zachowek za życia uprawnionego.

(Wyrok Sądu z dnia 28 kwietnia 2010 r., sygn. akt III CSK 143/09)

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 13 kwietnia 2015 roku

Wskazana w testamencie przyczyna wydziedziczenia musi rzeczywiście istnieć. Niedopełnienie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (art. 1008 pkt. 3 kodeksu cywilnego) musi być uporczywe, świadome, rzeczywiste i spowodowane okolicznościami, które leżą po stronie uprawnionego do zachowku.

Wydziedziczenie to pozbawienie w testamencie prawa do zachowku (pozbawienie roszczenia o zapłatę określonej sumy pieniężnej) osób do zachowku uprawnionych z mocy ustawy, tj. zstępnych, małżonka i rodziców.

Artykuł 1008 kodeksu cywilnego normuje zamknięty katalog przyczyn wydziedziczenia i wśród nich wymienia uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych (art. 1008 pkt 3 kodeksu cywilnego).

Wskazanie w testamencie przyczyny wydziedziczenia nie zawsze przesądza o skuteczności wydziedziczenia, gdyż podana przyczyna musi rzeczywiście istnieć. Podana przyczyna wydziedziczenia nie może jedynie w sposób formalny wypełniać przesłankę z art. 1008 pt. 3 kodeksu cywilnego. Przepis art. 1008 pkt 3 kodeksu cywilnego, dla skuteczności wydziedziczenia wymaga uporczywości postępowania uprawnionego do zachowku, tj. zachowania długotrwałego, wielokrotnego, a zachowania jednorazowe, czy stany krótkotrwałe nie uzasadniają wydziedziczenia. Ponadto zawsze zachowanie określone w art. 1008 k.c. musi być świadome i spowodowane okolicznościami, które leżą po stronie uprawnionego do zachowku. Przesłankę wydziedziczenia określoną w art. 1008 pkt. 3 kodeksu cywilnego interpretować należy nie tylko jako określone zachowanie się uprawnionego wobec spadkodawcy, ale pod uwagę należy brać także przyczyny naruszenia przez uprawnionego obowiązków wobec spadkodawcy w aspekcie rzeczywistych stosunków rodzinnych istniejących między nimi. Zachowanie prawidłowych relacji rodzinnych wymaga bowiem współdziałania członków tej rodziny. Sankcyjny charakter wydziedziczenia od zachowku wymaga więc ustalenia cechy obiektywnie nieprawidłowego, zawinionego postępowania uprawnionego.

Wydziedziczenie nie może być wykorzystane przez spadkodawcę jako instrument ochrony majątkowej spadkobierców.

Jeśli w rzeczywistości nie istniała w dacie dokonania wydziedziczenia po stronie uprawnionego uporczywość w niedopełnieniu obowiązków rodzinnych, wydziedziczenie jest bezskuteczne.

(Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 3 grudnia 2014 sygn. akt. I ACa 702/14).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 18 stycznia 2015 roku

Spadkobiercą może być osoba fizyczna, która żyje w chwili otwarcia spadku. Jednakże dziecko jeszcze nienarodzone ale poczęte w chwili otwarcia spadku może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe (art. 927 § 1 i 2 k.c.).

Spadkobiercą nie będzie osoba fizyczna, która nie żyje w chwili otwarcia spadku, jak też osoba, która zmarła jednocześnie ze spadkodawcą, oraz osoba, w stosunku do której stosuje się domniemanie jednoczesnej śmierci (art. 32 k.c.), tj. domniemanie, że spadkodawca i spadkobierca zmarli jednocześnie (np. oboje zginęli w wypadku, pożarze itp.). Przepis art. 927§ 2 k.c. wprowadza wyjątek od zasady, że spadkobierca musi żyć w chwili otwarcia spadku. Zgodnie z tym przepisem dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe. Przepis ten wprowadza tzw. fikcję prawną. W momencie urodzenia dziecko staje się spadkobiercą, tak jakby już żyło w chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy). Dziecko poczęte, które urodzi się żywe, może być zarówno spadkobiercą testamentowym, jak i ustawowym. Wobec takiego spadkobiercy zastosowanie znajduje 6 miesięczny termin do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku składa się w terminie 6 miesięcy, licząc od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania (dowiedział się o tym, że dziedziczy). W przypadku małoletnich, którzy dochodzą do dziedziczenia, termin do odrzucenia spadku biegnie od dnia, w którym ich rodzice złożyli oświadczenie o odrzuceniu spadku. Poczynając od tego dnia, przedstawiciele małoletniego dziedziczącego spadek mogą wystąpić do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku.

Warto pamiętać, że dziecko poczęte, a jeszcze nie urodzone w chwili śmierci swego ojca spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, jeżeli urodzi się żywe, nabywa prawo do jednorazowego odszkodowania z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 13 ust. 2 pkt 2 Ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Dz.U.2009.167.1322 ze zm.).

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 10 stycznia 2015 roku

Pięcioletni termin przedawnienia roszczenia o zachowek obowiązuje od dnia 23 października 2011 r. Termin ten ma także zastosowanie do roszczeń o zachowek powstałych przed tą datą i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych (art. 9 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz. U Nr 85, poz. 458)).

Instytucja zachowku polega na tym, że osoby najbliższe spadkodawcy (zstępni, małżonek, rodzice) mają prawo żądać od spadkobiercy pewnej wartości spadku.

Roszczenie o zachowek jest roszczeniem majątkowym i ulega przedawnieniu. Oznacza to, że po upływie określonego terminu spadkobierca może uchylić się od zapłaty określonej kwoty na rzecz uprawnionego wynikającej z tytułu zachowku. Zgodnie z art. 1007 § 1 k.c. roszczenia zstępnych, małżonka oraz rodziców z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu.

Pięcioletni termin przedawnienia roszczenia o zachowek obowiązuje od dnia 23 października 2011 r. (został wprowadzony do kodeksu cywilnego ustawą z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz. U Nr 85, poz. 458)). Wcześniej był to termin 3 – letni. Jednak pięcioletni termin ma także zastosowanie do roszczeń o zapłatę zachowku powstałych przed dniem 23 października 2011 r. i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych (tak stanowi art. 8 ustawy nowelizującej: „Do roszczeń, o których mowa w art. 1007 k.c., powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się przepisy tego artykułu w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.). Chodzi o sytuacje, w których przed dniem 23 października 2011 r. uprawnionemu przysługiwało roszczenie o zapłatę z tytułu zachowku, ponieważ obowiązujący wówczas termin 3 – letni przedawnienia roszczenia o zachowek tego dnia jeszcze nie upłynął. Takiemu uprawnionemu ustawodawca przedłużył termin dochodzenia roszczenia do pięciu lat. Innymi słowy nastąpiło przedłużenie terminu przedawnienia w odniesieniu do roszczeń powstałych przed datą wejścia w życie ustawy nowelizującej przepis art. 1007 k.c.

Podsumowując roszczenia o zachowek, które w chwili wejścia w życie znowelizowanego przepisu (23 października 2011 r.), były jeszcze nieprzedawnione (nie upłynął obowiązujący wówczas 3 – letni termin) przedawniają się dopiero po 5 latach.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 29 grudnia 2014 roku

Przy ustalaniu zachowku nie uwzględnia się wartości gospodarstwa rolnego przekazanego przez spadkodawcę następcy na podstawie umowy przewidzianej w art. 59 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (jedn. tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133) rolnik mógł przenieść nieodpłatnie własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego, na rzecz następcy lub kilku następców, za którego uważany był zstępny, posiadający pełną zdolność do czynności prawnych, wiek poniżej 55 lat, zdolność do pracy w gospodarstwie rolnym. Następca musiał pracować w przekazywanym gospodarstwie po ukończeniu szesnastego roku życia co najmniej od pięciu lat. Rolnicy decydowali się na przeniesienie gospodarstwa rolnego, ponieważ umożliwiało to uzyskanie emerytury lub renty inwalidzkiej. Rolnik zachowywał uprawnienia dotyczące korzystania z lokalu mieszkalnego i pomieszczeń gospodarskich oraz do prawo użytkowania działki gruntu o oznaczonej powierzchni. Ponadto następca prawny był zobowiązany do pracy w gospodarstwie. Celem umowy przekazania gospodarstwa rolnego było z jednej strony zabezpieczenie rolnikowi bytu na starość, a z drugiej unowocześnienie metod gospodarowania.

Zgodnie z art. 993 k.c. przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, darowizny (za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych albo dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku) oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.

Darowiznę, o której mowa w art. 993 k.c., cechuje jedynie nieodpłatność świadczenia spadkodawcy. Umowę o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy także cechuje nieodpłatność, ale przeniesienie własności gospodarstwa stanowi warunek otrzymania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Nieodpłatność umowy przekazania, będąca jedną z wielu cech umowy wiązała się z możliwością uzyskania świadczeń przez rolnika oraz dążeniem do podniesienia rentowności gospodarstwa rolnego, bez której niejednokrotnie nie byłoby możliwości zrealizowania jej celu. (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2012 r. III CZP 29/12). Dlatego przy ustalaniu zachowku nie uwzględnia się wartości gospodarstwa rolnego przekazanego przez spadkodawcę następcy prawnemu na podstawie umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego.

Dodać należy, iż umowa przekazania gospodarstwa rolnego zawarta na podstawie art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140) następcy prawnemu zawiera elementy prawa administracyjnego, ubezpieczeniowego i cywilnego i także nie może ona być traktowana z punktu widzenia uprawnień do zachowku jako umowa darowizny (uchwała Sądu Najwyższego z 19 lutego 1991 r., III CZP 4/91), więc nie uwzględnia się jej przy ustalaniu zachowku.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 24 grudnia 2014 roku

W chwili złożenia przez rodziców małoletniego dziecka, które dziedziczy spadek, wniosku do sądu o wyrażenie zgody na złożenie oświadczenia o odrzucenie spadku w jego imieniu, bieg sześciomiesięcznego terminu do złożenia takiego oświadczenia ulega zawieszeniu.

Zgodnie z art. 1015 § 1 k.c., bieg terminu sześciu miesięcy do odrzucenia spadku rozpoczyna się w dniu, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. W przypadku małoletnich, którzy dochodzą do dziedziczenia, termin do odrzucenia spadku biegnie od dnia, w którym ich rodzice złożyli oświadczenie o odrzuceniu spadku. Poczynając od tego dnia, przedstawiciele małoletniego dziedziczącego spadek mogą wystąpić do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Odrzucenie bowiem spadku w imieniu małoletniego jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd majątkiem dziecka (art. 101 § 3 k.r.o.) i wymagana jest do tego zgoda sądu rodzinnego.

Faktycznie rodzic, który chce w imieniu dziecka odrzucić spadek, nie ma bezpośredniego wpływu na czas trwania postępowania przed sądem rodzinnym. Może ono trwać dłużej niż sześć miesięcy, co wyłączy możliwość złożenia oświadczenia o odrzucenia spadku w ustawowym terminie.

Każda osoba uprawniona do odrzucenia spadku powinna mieć możliwość wykorzystania całego przewidzianego w nim terminu. Z tego punktu widzenia przedstawiciel ustawowy małoletniego nie powinien znaleźć się w gorszej sytuacji niż inny spadkobierca, który w celu złożenia oświadczenia o odrzucenia spadku nie musi dokonywać dodatkowych czynności. Zatem w sytuacji, w której ustawa wymaga uzyskania zgody sądu na skuteczne odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, wystąpienie do sądu o jej udzielenie przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, powoduje, że termin ten nie biegnie do chwili uprawomocnienia się postanowienia sądu opiekuńczego, udzielającego zgodę na odrzucenie spadku. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w Postanowieniu z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie o sygn. akt I CSK 329/13.

Zatem czas trwania postępowania w sądzie rodzinnym w sprawie o uzyskanie zgody na złożenie oświadczenia o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego nie ma znaczenia, ponieważ w czasie trwania tego postępowania termin sześciomiesięczny do złożenia takiego oświadczenia nie biegnie.

Brak oświadczenia spadkobiercy o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w ustalonym terminie skutkuje prostym przyjęciem spadku. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 1 września 2016 roku

Obowiązkiem spadkobiercy, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, jest spłata długów ujawnionych w inwentarzu oraz innych, które są mu znane ale tylko do wartości stanu czynnego spadku. Spadkobierca nie może spłacać wierzycieli w dowolny sposób.

Szczegóły: Kategoria: Prawo spadkowe

Toruń, dnia 1 paździenika 2016 roku

Ocena, czy osoba uprawniona do zachowku była w dniu otwarcia spadku trwale niezdolna do pracy w rozumieniu art. 991 § 1 kodeksu cywilnego powinna być dokonana z uwzględnieniem wszystkich okoliczności decydujących o możliwości osiągania przez tę osobę dochodów z pracy zarobkowej. Wynikająca z opinii biegłego częściowa niezdolność do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 3 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz. U. 2015r., poz. 748) nie sprzeciwia się uznaniu, że uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy jeżeli z okoliczności praktycznych wynika niezbicie, że uprawniony pozbawiony został możliwości wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej.