Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt SK 140/20) jest podstawą do przeliczenia emerytury dla osób, które przed 6 czerwca 2012 r. złożyły wniosek o wcześniejszą emeryturę i ją otrzymały, a po 1 stycznia 2013 r. złożyły wniosek o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym. ZUS powinien ponownie obliczyć emeryturę, bez pomniejszenia o sumę kwot wcześniejszych emerytur, pobranych przed osiągnięciem powszechnego wieku. (Wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 21 marca IV U 380/25).
Dnia 2 stycznia 2012 r Ubezpieczony złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę. Decyzją z dnia 13.01.2012 r. przyznano ubezpieczonemu wcześniejszą emeryturę w kwocie 2317,54 zł obliczonej na podstawie art. 183 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.
W dniu 27.02.2017 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę w wieku powszechnym. Decyzją z 16.03.2017 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego w kwocie 2.182,04 zł. Wysokość emerytury ustalono w ten sposób, że od podstawy obliczenia emerytury – stanowiącej sumę kwoty 431303,81 zł (kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego) - odjęto 148739,12 zł (sumę kwot pobranych emerytur), a następnie podzielono to przez 207,10 miesięcy (wskaźnik średniego dalszego trwania życia).
W dniu 26.11.2024 r. ubezpieczony złożył w ZUS w Toruniu wniosek o wznowienie postępowania w związku z wyrokiem TK z 4 czerwca 2024 r. (SK 140/20) i ponowne przeliczenie jego emerytury.
Decyzją z 10.12.2024 r. organ rentowy odmówił wznowienia postępowania wskazując, że wydanie wyroku TK nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji, wskazaną w art. 114 ustawy emerytalnej.
Ubezpieczony odwołał się od decyzji do Sądu Okręgowego w Toruniu.
Wyrokiem z dnia 21 marca 2025 r. Sąd Okręgowy w Toruniu zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Toruniu do ponownego ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonego przyznanej decyzją z dnia 16 marca 2017 roku z pominięciem przepisu art. 25 ust.1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity w Dz.U.z 2024 r. poz. 1631 ) począwszy od dnia 1 listopada 2024 roku.
Ustawą z dnia 11 maja 2012 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2012.637 z dnia 6 czerwca 2012 roku), dokonano m.in. nowelizacji przepisu art. 25 ustawy emerytalno-rentowej poprzez dodanie w art. 25 ustępu 1b w brzmieniu: Jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 czerwca 2024 roku (sygn. akt SK 140/20), przyjął, że regulacja zawarta w art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w stosunku do osób, które wniosek o przyznanie emerytury w wieku obniżonym złożyły przed 6 czerwca 2012 r. jest niezgodna z art. 67 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji.
Ubezpieczeni, którzy zdecydowali się na korzystanie z wcześniejszej emerytury przed wejściem w życie ustawy z 11 maja 2012 r., nie mieli – w momencie podejmowania tej decyzji na podstawie obowiązującego wówczas stanu prawnego – świadomości co do skutków prawnych , jakie może ona wywołać w sferze ich przyszłych uprawnień z tytułu emerytury powszechnej. Ubezpieczeni nie wiedzieli, że przejście na wcześniejszą emeryturę będzie wiązało się w przyszłości z ustaleniem emerytury w wieku powszechnym - z pomniejszeniem zgromadzonego kapitału o pobrane świadczenia. Nie spodziewali się, że wypłacenie świadczeń emerytalnych wpłynie na sposób ustalania wysokości świadczenia w ramach emerytury powszechnej. Z takimi konsekwencjami mogły się liczyć osoby, które decydowały się na skorzystanie z prawa do wcześniejszej emerytury po ogłoszeniu ustawy nowelizującej, czyli po 6 czerwca 2012 r. Dopiero od tego momentu osoby ubezpieczone mogły zapoznać się z nowymi regulacjami i podjąć świadomą decyzję, dysponując wiedzą co do jej ujemnych skutków w sferze wymiaru przyszłego świadczenia emerytalnego po osiągnięciu przewidzianego w ustawie wieku.
Ubezpieczony nie tylko został zaskoczony pomniejszeniem świadczenia emerytalnego. Nie miał możliwości – podobnie jak każda osoba, która złożyła wniosek przed 6 czerwca 2012 r. – przewidzieć konsekwencji, jakie na mocy nowo wprowadzonych przepisów wiązały się ze skorzystaniem z prawa do wcześniejszego świadczenia. Tego rodzaju legislacja, narusza art. 67 ust. 1 w zw. z art. 3 Konstytucji RP.
Ubezpieczony nie mógł przewidzieć, ze podstawa obliczenia emerytury nabytej kilka lat później, w związku z osiągnięciem emerytalnego wieku powszechnego, zostanie pomniejszona o kwoty wypłaconych emerytur wcześniejszych. Ubezpieczony uzyskał prawo do wcześniejszej emerytury bez świadomości, że na mocy przyszłej regulacji, podstawa obliczenia emerytury związane z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, zostanie pomniejszona o kwoty pobranej przez niego wcześniejszej emerytury.
Trybunał Konstytucyjny wskazał, że istotą problemu nie jest jednak samo ustalenie wysokości świadczenia, ale zmiana sposobu jego ustalenia. Zmiana ta nastąpiła w trakcie pobierania świadczenia przez tych ubezpieczonych, którzy wniosek o wcześniejszą emeryturę złożyli przed 6 czerwca 2012 r. Zostali oni zaskoczeni tym niekorzystnym dla siebie rozwiązaniem prawnym i nie mieli możliwości zmiany swojego stanowiska.
Organ rentowy podnosił, że wyrok TK nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw. Sąd Okręgowy w Toruniu wskazał, że wykorzystanie zasad konstytucyjnych następuje przy rozstrzygnięciu konkretnej sprawy cywilnej. Wykorzystanie to polega na zastosowaniu obok normy ustawowej normy konstytucyjnej zawierającej dyrektywę interpretacyjną.
Ubezpieczony zyska kilkaset złotych miesięcznie. Wyrok jest nieprawomocny.