Rekompensatę definiuje się jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze dla osób, które nie mają ustalonego decyzją prawomocną prawa do emerytury pomostowej. Rekompensatę wypłaca się od dnia złożenia wniosku do ZUS. (Wyrok Sądu Okręgowego w Toruniu z dnia 21 listopada 2024 roku, sygn. akt IVU 787/24).
W okresie od 18 kwietnia 1984 r. do 31 grudnia 2008 r. ubezpieczona była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na wydziale skręcalni, na której znajdowało się około 30 – 35 skręcarek, które skręcały przędzę naturalną lub włókna sztuczne w odpowiedni skręt. Ubezpieczona była zatrudniona na stanowisku skręcacz – pomoc, skręcacz – zdwajacz oraz skręcacz przędzy.
Decyzją z dnia 10 sierpnia 2020 r. ZUS w Toruniu przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury. W piśmie z dnia 15 października 2020 r. ubezpieczona prosiła o doliczenie lat pracy w szczególnych warunkach. Do pisma dołączyła m. in. zwykłe świadectwo pracy z 5 stycznia 2009 r. wystawione przez pracodawcę. Pismem z 4 listopada 2020 r. organ rentowy poinformował ubezpieczoną o konieczności przedłożenia świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczona tego nie zrobiła i Organ pozostawił wniosek bez rozpoznania.
W dniu 27 czerwca 2024 r. ubezpieczona złożyła do organu rentowego ponowny wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty. Organ rentowy wydał decyzję i odmówił prawa do rekompensaty. Decyzję tę zaskarżył pełnomocnik Ubezpieczonej i wniósł o przyznanie prawa do rekompensaty od 1 października 2020 r. (miesiąc w którym złożono pierwszy wniosek).
Wyrokiem z dnia 21 listopada 2024 r. Sąd Okręgowy w Toruniu zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał Ubezpieczonej prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od 1 października 2020 roku.
W ocenie Sądu Okręgowego w Toruniu pracę ubezpieczonej w spornym okresie należało zakwalifikować jako pracę wykonywaną w szczególnych warunkach na wymienionym stanowisku. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Przez cały okres zatrudnienia za wyjątkiem okresu urlopu bezpłatnego od 12 lutego 2008 r. do 31 marca 2008 r. oraz okresów przebywania na zasiłkach chorobowych i opiekuńczych – ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracowała w szczególnych warunkach przy obsłudze maszyn zlokalizowanych w wydziale skręcalni służących do skręcania przędzy naturalnej i tworzyw sztucznych. Wobec tego należało uznać, że ubezpieczona wykazała ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
W ocenie Sądu Okręgowego w Toruniu prawo do rekompensaty należało przyznać od 1 października 2020 r. tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym ubezpieczona złożyła pierwszy wniosek o przyznanie prawa do rekompensaty.
Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1251; zwanej dalej ,,ustawą emerytalną”) świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. Omawiany przepis wyraża zasadę, że świadczenie wypłaca się od dnia powstania prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, uzależniając początkową datę wypłaty świadczenia od daty złożenia wniosku o świadczenie.
Ponowne ustalenie prawa do świadczeń jest możliwe na skutek błędu organu rentowego lub odwoławczego. Jeżeli w takim wypadku organ rentowy lub odwoławczy przyzna lub podwyższy świadczenie, wypłaca się je od miesiąca złożenia pierwotnego wniosku. Jak wskazał Sąd Najwyższy, zawarte w art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy określenie "błąd organu rentowego" obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny można uznać wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. W ocenie Sądu Okręgowego w Toruniu, w rozpatrywanej sprawie nie ulega wątpliwości, że błąd organu rentowego nastąpił. Ubezpieczona już w piśmie z dnia 15 października 2020 r. złożyła wniosek o doliczenie lat pracy w szczególnych warunkach. Sąd nie neguje, że pismem z 4 listopada 2020 r. organ rentowy poinformował ubezpieczoną o konieczności przedłożenia świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Nie wydał jednak decyzji omawiającej świadczenia, od której ubezpieczona miałaby prawo wniesienia odwołania do sądu i dochodzenia prawa do rekompensaty. Dlatego prawo do rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych należało przyznać od 1 października 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie złożył apelacji.
Decyzją z dnia 23 stycznia 2025 r. ZUS w Toruniu wypłacił Ubezpieczonej 26.937 zł i ustalił emeryturę z uwzględnieniem rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach.