W przedmiotowej sprawie wystąpił stan rzeczy, w którym powód nie miał możliwości korzystania ze swego kapitału z uwagi na bezprawie legislacyjne polegające na sprzecznej z ustawą zasadniczą metodologią obliczania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i dodatkowy. Poniósł więc realną szkodę, która wyrażała się w odsetkach ustawowych za opóźnienie. (Wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 22 lipca 2024 roku IV P 423/24 upr.)
Powód pełnił służbę w Milicji Obywatelskiej, a następnie w Policji. Zwolnił się ze służby z dniem 31 sierpnia 2005 r. W związku z odejściem ze służby powodowi został wypłacony ekwiwalent pieniężny za 57 dni urlopu wypoczynkowego i dodatkowego. Zgodnie z ówczesnym stanem prawnym (art. 115a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, Dz. U. z 2024 r., poz. 145 ze zm.; dalej jako ustawa o Policji) ekwiwalent pieniężny za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego i dodatkowego został obliczony w wysokości 1/30 części miesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym należnego na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym. Na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2018 r. sygn. akt K 7/15 (Dz.U. z 2018 r., poz. 2102) art. 115a ustawy o Policji w zakresie, w jakim ustala wysokość ekwiwalentu pieniężnego za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego w wymiarze 1/30 części miesięcznego uposażenia został uznany za niezgodny z art. 66 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 zdanie drugie Konstytucji RP. Przepis w tym brzemieniu utracił moc z dniem 6 listopada 2018 r. Ustawą zmieniającą dokonana została nowelizacja art. 115a ustawy o Policji. Zgodnie z nowym brzmieniem wskazanego przepisu ekwiwalent pieniężny za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego ustala się w wysokości 1/21 części miesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym należnego policjantowi na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym. Nowelizacja weszła w życie z dniem 1 października 2020 r. W art. 9 ust. 1 ustawy zmieniającej wskazano jednak, że nowe brzmienie przepisu nie ma zastosowania do spraw dotyczących wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy lub dodatkowy policjantowi zwolnionemu ze służby przed dniem 6 listopada 2018 r.
Powód wystąpił do Komendanta Miejskiego Policji o wypłatę wyrównania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy i dodatkowy. Decyzją Komendant Miejski Policji odmówił powodowi wypłaty wyrównania. Decyzja ta została utrzymana w mocy decyzją Komendanta Wojewódzkiego Policji. Wyrokiem z dnia 9 czerwca 2021 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy uchylił wskazane decyzje. Wywiedziona przez Komendanta Wojewódzkiego Policji skarga kasacyjna od tego wyroku została oddalona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 stycznia 2024 r., III OSK 7078/21. Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku stwierdził, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 30 października 2018 r. posiada moc wsteczną i obejmuje swoim zakresem sytuację funkcjonariuszy Policji zwolnionych ze służby przed datą jego wydania. Ekwiwalent wypłacono w dniu 8 marca 2024 r.
W związku ze wskazanym wyrokiem Komendant Wojewódzki Policji ponownie przeliczył wypłacony powodowi ekwiwalent za urlop wypoczynkowy i dodatkowy stosując reguły wynikające z obecnej treści art. 115a ustawy o Policji.
Kwota odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy policzona została od dnia 1 września 2005 r. do dnia zapłaty, tj. 8 marca 2024 r. i wyniosła 5.545,60 zł.
Sąd Rejonowy w Toruniu powództwo uwzględnił i wskazał u uzasadnieniu, że:
Analiza zgłoszonego przez powoda roszczenia uzasadnia wydzielenie trzech okresów. Pierwszy obejmuje roszczenie odsetkowe za okres od dnia 1 września 2005 r. do daty poprzedzającej datę opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2018 r., sygn. akt K 7/15, tj. do dnia 5 listopada 2018 r. Drugi okres obejmuje okres od 6 listopada 2018 r. do dnia poprzedzającego wejście w życie ustawy zmieniającej, tj. 30 września 2020 r. Trzeci okres obejmuje okres od dnia 1 października 2020 r. do dnia wypłaty wyrównania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, tj. 8 marca 2024 r.
1. Okres od dnia 1 września 2005 r. do dnia 5 listopada 2018 r.
W ocenie Sądu, zgłoszone przez powoda roszczenie odsetkowe powinno być analizowane nie tyle w perspektywie art. 481 § 1 k.c. w związku art. 114 ust. 1 pkt 2 ustawy o Policji, lecz na gruncie art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 417 (1) § 1 k.c. w związku z art. 481 § 1 k.c. i art. 114 ust. 1 pkt 2 ustawy o Policji.
W przedmiotowej sprawie wystąpił stan rzeczy, w którym powód nie miał możliwości korzystania ze swego kapitału z uwagi na bezprawie legislacyjne polegające na sprzecznej z ustawą zasadniczą metodologią obliczania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i dodatkowy. Poniósł więc realną szkodę, która wyrażała się w odsetkach ustawowych za opóźnienie.
Podstawą prawną wyrównania tego typu szkody jest art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 417 (1) § 1 k.c. Przepisy te stanowią, że za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.
Z cytowanych regulacji prawnych wynika, że odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną na skutek wydania aktu normatywnego jest uzależniona od spełnienia ogólnej przesłanki niezgodności z prawem tego aktu (art. 417 § 1), przy czym zgłaszającego roszczenie obciąża dowód wykazania bezprawności aktu normatywnego. Do aktualizacji odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa konieczne jest uzyskanie prejudykatu w postaci stwierdzenia niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Organem uprawnionym do dokonywania kontroli aktów normatywnych z wyżej wymienionymi źródłami prawa jest Trybunał Konstytucyjny (art. 188 Konstytucji RP).
Warunki te zostały w niniejszej sprawie spełnione. Powodowi wskutek wadliwej legislacji wypłacono tylko część ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i dodatkowy. Do dnia 8 marca 2024 r., kiedy doszło do wypłaty brakującej części, nie mógł korzystać ze swego kapitału.
W tym stanie rzeczy poniesiona przez powoda szkoda, która wyrażała się w sumie odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od 1 września 2005 r. do 5 listopada 2018 r., liczonych od kwoty wyrównania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i dodatkowy, podlegała kompensacie na podstawie art. 417 § 1 k.c. w zw. z art. 417 (1) § 1 k.c., co skutkowało uwzględnieniem powództwa w tym zakresie.
2. Okres od 6 listopada 2018 r. do 1 października 2020 r.
Gdy chodzi o wskazany okres już uprzednio nie budziło zastrzeżeń stanowisko, iż funkcjonariuszowi Policji przysługuje prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i dodatkowy w odniesieniu do sytuacji, w której funkcjonariusz odszedł ze służby po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku w sprawie K 7/15, lecz przed nowelizacją art. 115a wprowadzoną ustawą zmieniającą.
Od daty opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 7/15 nie występowały przeszkody, które umożliwiałyby wypłatę ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i dodatkowy w prawidłowej wysokości, a więc wysokości obliczonej zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 115a ustawy o Policji. Uzupełnienie derogowanej treści art. 115a ustawy o Policji winno nastąpić przez przyjęcie wykładni ustalonej przez Trybunał w wyroku z dnia 30 października 2018 r., sygn. akt K 7/15. Należało więc zrekonstruować normę wyrażającą treść, że ekwiwalent pieniężny za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego oraz za każde rozpoczęte 8 godzin niewykorzystanego czasu wolnego przysługującego na podstawie art. 33 ust. 3 ustala się w wysokości przysługującego zwalnianemu ze służby policjantowi w danym okresie wynagrodzenia za jeden dzień roboczy.
Podstawa prawna do ustalenia ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy lub dodatkowy pozostała w systemie prawnym, tzn. art. 115a ustawy o Policji zachował walor konstytucyjności w odniesieniu do prawa policjantów zwalnianych ze służby do ekwiwalentu pieniężnego (...). Sposób obliczania wysokości ekwiwalentu pieniężnego, który pozwoliłby policjantom za każdy dzień niewykorzystanego urlopu otrzymać ekwiwalent rekompensujący w pełni poniesioną stratę, jest określony w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego.
Oznacza to, że w dacie ustania stosunku służby powoda nie istniały przeszkody do wypłaty ekwiwalentu za urlop. Kwestie techniczne, na które powołuje się pozwany nie mają znaczenia, gdyż możliwe, a nawet konieczne było zastosowanie mechanizmu wyliczenia ekwiwalentu za urlop, który został wskazany w przywołanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W konsekwencji pozwany pozostawał w opóźnieniu wypłacie ekwiwalentu za urlop także w okresie od 6 listopada 2018 r. do 30 września 2020 r. Stan ten uzasadniał prawo do odsetek zgodnie z przywołaną regulacją art. 481 § 1 k.c.
3. Okres od 1 października 2020 r. do 8 marca 2024 r.
Jak już wskazano, w dniu 1 października 2020 r. weszła w życie ustawa zamieniająca, która dostosowała brzmienie art. 115a ustawy o Policji do wskazań wynikających z wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Wyjaśniono już także, że art. 9 ust. 1 ustawy zmieniającej nie stanowił przeszkody do wypłaty na rzecz powoda wyrównania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i dodatkowy. Jasno to wynika z przywołanego wcześniej wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 12 stycznia 2024 r., III OSK 7078/21. Oznacza to, że także w tym okresie pozwany pozostawał w opóźnieniu skutkującym ustaleniem na rzecz powoda prawa do odsetek ustawowych, o których mowa w art. 481 § 1 k.c.
Reasumując, zgłoszone przez powoda powództwo podlegało uwzględnieniu w całości. Podstawą materialnoprawną wyroku w zakresie prawa do odsetek za opóźnienie w okresie od 1 września 2005 r. do 5 listopada 2018 r. był art. 417 k.c. w zw. z art. 417 (1) § 1 k.c., a w okresie od 6 listopada 2018 r. do 8 marca 2024 r. art. 481 § 1 k.c. Sąd Rejonowy w Toruniu wskazał, że zgłoszone przez powoda roszczenie odsetkowe mogło być badane także na gruncie przepisów prawa Unii Europejskiej (taką perspektywę nasuwa lektura wyroku Sądu Najwyższego z 20 października 2022 r., II PSKP 122/21, OSNP 2023/4, poz. 42). Wobec jednak tego, że dla jego uwzględnienia wystarczające były regulacje kodeksu cywilnego, Sąd odstąpił od analizy dochodzonego roszczenia w płaszczyźnie prawa unijnego.
Źródło: https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/151025200002021_IV_P_000423_2024_Uz_2024-08-09_001