Toruń, dnia 12 lipca 2022 roku
Nie można w demokratycznym państwie realizującym normy sprawiedliwości społecznej pozbawiać pracy osoby nienagannie wykonującej swoje obowiązki po 30 latach od zdarzeń, które miałyby taki krok uzasadniać, uznał Sąd Rejonowy w Łomży w Wyroku z dnia 12 października 2023 r. , sygn. akt IV P 77/23.
Powódka złożyła oświadczenie lustracyjne zgodnie z art. 7 ust. 1 w zw. z art. 4 pkt 10a ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (Dz.U. Nr 218, poz. 1592). Wobec powyższego pracodawca stwierdził, że jej stosunek pracy wygasł z dniem 8 sierpnia 2023 r. Podstawą prawną tej decyzji był art. 12 ust. 6 pkt 2 w zw. z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 14 kwietnia 2023 o zmianie ustawy o służbie cywilnej i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023, poz. 1195). Powódka złożyła pozew przeciwko pracodawcy i wniosła o przywrócenie jej do pracy na dotychczasowych zasadach pracy i płacy.
Powódka pracowała w latach 1986-1989 w biurze paszportowym.
Wyrokiem z dnia 12 października 2023 r. Sąd na podstawie art. 56 § 1 kp w zw. z art. 67 kp orzekł o przywróceniu powódki do pracy.
W dniu 27 czerwca 2023 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1195). Zgodnie z art. 11 ust. 1 członkowie korpusu służby cywilnej oraz urzędnicy państwowi i inni pracownicy (ustawa zawiera odesłanie do ustawy o służbie cywilnej i ustawy o pracownikach urzędów państwowych), którzy do dnia wejścia w życie niniejszego przepisu nie złożyli oświadczeń lustracyjnych, są obowiązani do ich złożenia w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszego przepisu.
Zgodnie z art. 11 ust. 2 ww. ustawy stosunki pracy osób, o których mowa w ust. 1, które złożyły oświadczenie lustracyjne potwierdzające pracę lub służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracę z tymi organami, wygasają po upływie 15 dni od dnia złożenia oświadczenia lustracyjnego.
Stosownie do art. 12 ust. 6 pkt 2 ww. ustawy dyrektor generalny urzędu, a w przypadku urzędu, w którym nie tworzy się stanowiska dyrektora generalnego urzędu - kierownik tego urzędu, zawiadamia takie osoby o wygaśnięciu ich stosunku pracy, w terminie 5 dni od dnia złożenia oświadczenia lustracyjnego potwierdzającego pracę lub służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracę z tymi organami - w przypadku osób, o których mowa w art. 11 ust. 2.
Podstawą prawną wygaśnięcia stosunku pracy powódki stanowiły powyższe przepisy.
Kwestię wygaśnięcia stosunku pracy reguluje art. 63 i następne Kodeksu pracy.
Art. 63 kp wskazuje, że umowa o pracę wygasa w przypadkach określonych w kodeksie oraz w przepisach szczególnych. Z art. 67 kp wynika z kolei, że w razie naruszenia przez pracodawcę przepisów niniejszego oddziału, pracownikowi przysługuje prawo odwołania do sądu pracy. W zakresie roszczeń stosuje się odpowiednio przepisy oddziału 6 niniejszego rozdziału, czyli oddziału regulującego uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia. W świetle tej regulacji zakresem kontroli sądowej objęte jest zatem ustalenie, czy doszło do „naruszenia przepisów”, co w praktyce sprowadza się do tego, że sąd musi ocenić, czy pracodawca prawidłowo ustalił, że nastąpiło zdarzenie powodujące wygaśnięcie stosunku pracy. W wyroku z dnia 17 listopada 2010 r., I PK 77/10 (OSNP 2012 nr 3-4, poz. 34), Sąd Najwyższy stwierdził, że naruszenie przez pracodawcę przepisów o wygaśnięciu stosunku pracy, o którym stanowi art. 67 KP, polega na odmowie dalszego zatrudniania pracownika, będącej skutkiem wadliwego uznania, że wystąpiło zdarzenie powodujące ustanie tego stosunku.
Praktyka oceny konstytucyjności przepisu w sprawach indywidualnych przez sąd powszechny została uznana za prawidłową w doktrynie i orzecznictwie zwłaszcza z ostatnich kilku lat (tak m.in.: uchwała Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 listopada 2022 r., sygn. akt III PZP 2/21).
Art. 11 ust. 1 i 2 ustawy dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw w ogóle nie odnosi się do kwestii tego, czy dana osoba pracująca w organach bezpieczeństwa Państwa rzeczywiście działała na niekorzyść opozycji demokratycznej, świadomie dążyła do naruszenia praw i wolności człowieka i obywatela. Wystarczy sam fakt pracy w organach bezpieczeństwa Państwa, by daną osobę zwolnić z pracy. W ocenie Sądu przepis ten w sposób oczywisty narusza normy konstytucyjne. Nie spełnia on przede wszystkim reguły proporcjonalności, określonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji. W sposób oczywisty narusza on również art. 32 Konstytucji, a także art. 60 Konstytucji. Przepis art. 11 ust. 1 i 2 ustawy dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw w sposób oczywisty narusza także art. 2 Konstytucji.
W przedmiotowej sprawie Sąd uznał, że nie wystąpiło zdarzenie uzasadniające wygaśnięcie stosunku pracy, albowiem Sąd dokonał oceny konstytucyjności art. 11 ust. 1 i 2 ustawy dnia 14 kwietnia 2023r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw i stwierdził, że jest on sprzeczny z Konstytucją i w konsekwencji pominął sporny przepis. Wobec powyższego odpadła podstawa prawna wygaśnięcia stosunku pracy jako niekonstytucyjna.
Zgodnie z art. 56 § 1 kp pracownikowi, z którym rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. Powódka wyraziła wolę dalszego świadczenia pracy, pozwany nie zgłosił żadnych zastrzeżeń wobec powyższego. Z tego względu Sąd na podstawie art. 56 § 1 kp w zw. z art. 67 kp orzekł o przywróceniu powódki do pracy.
Wyrok Sądu Rejonowego w Łomży z dnia 12 października 2023 r., sygn. akt IV P 77/23. Wyrok jest nieprawomocny.