Utrzymanie w obrocie prawnym decyzji organu przypisującej status podatnika podatku od spadku i darowizn osobie, która takim podatnikiem nie jest, bo nie jest spadkobiercą pozostaje w kolizji z podstawowymi zasadami praworządności. Podwójne opodatkowanie podatkiem od spadku i darowizn tej samej wartości jest rażącym naruszeniem prawa w rozumieniu art. 247 § 1 pkt 3 Ordynacji Podatkowej - uznał Naczelny Sąd Administracyjny w Wyroku z dnia 6 września 2016 r. (sygn. akt II FSK 2032/14).
Spór w sprawie dotyczył możliwości stwierdzenia nieważności jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. odmawiającej uchylenia jego wcześniejszej decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od spadku i darowizn wobec skarżącej, w sytuacji gdy Sąd Rejonowy w T. zmienił postanowienie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku i spadkobiercą została inna osoba, niż ta wskazana jako podatnik w decyzji podatkowej Naczelnika.
Sekwencja zdarzeń ustalona w sprawie przedstawia się następująco:
W 2005 r. Sądu Rejonowy w T. stwierdził, że spadek po M.W. (zmarłym w 2005 r.) co do dwóch nieruchomości na podstawie ustawy nabyła w całości Skarżąca.
W oparciu o to postanowienie, Naczelnik Urzędu Skarbowego w T. ustalił, że Skarżąca nabyła w całości spadek po M. W., którego przedmiotem są dwie nieruchomości. Decyzją z dnia 16 stycznia 2006 r. Organ ten ustalił podatniczce wysokość zobowiązania w podatku od spadków i darowizn w kwocie 19.641 zł;
Skarżąca, uchodząca za jedyną spadkobierczynię M. W złożyła w 2010 r. korektę zeznania SD-3,w której wykazała dodatkowy składnik masy spadkowej, tj. udział 1/4 w nieruchomości przy ulicy B. w T. Zmarły M.W. odziedziczył ten udział w nieruchomości po zmarłych G. i B.W., co zostało stwierdzone przez Sąd Rejonowy w T. dopiero w 2010 r. Zatem w skład spadku po nim wchodził jeszcze udział w nieruchomości przy ul. B. w T.
W konsekwencji decyzją z dnia 25 maja 2010 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w T. po wznowieniu postępowania podatkowego na podstawie art. 240 § 1 pkt 5 Ordynacji podatkowej, uchylił swoją wcześniejszą decyzję z dnia 16 stycznia 2006 r. oraz ustalił wysokość zobowiązania w podatku od spadku i darowizn w kwocie 26.641 zł. Uwzględnił w ten sposób przedmiot spadku obejmujący prawo własności (udział w prawie własności) łącznie trzech nieruchomości a nie dwóch.
Postanowieniem z dnia 13 maja 2011 r. Sąd Rejonowy w T. zmienił swoje postanowienie z dnia 10 listopada 2005 r., stwierdzając że spadek po M.W. nabył w całości na podstawie testamentu notarialnego I. W.
W tej sytuacji skarżąca w 2012 r. złożyła korektę SD-3 i domagała się od Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. uchylenia wobec niej decyzji ustalającej wysokość zobowiązania w podatku od spadku i darowizn, ponieważ nie była spadkobiercą.
Decyzją z dnia 20 sierpnia 2012 r., wydaną po wznowieniu z urzędu postępowania podatkowego, Naczelnik Urzędu Skarbowego w T. odmówił uchylenia swojej decyzji z dnia 25 maja 2010 r., ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego wobec skarżącej z uwagi na upływ terminu określonego w art. 68 Ordynacji podatkowej (zdaniem organu termin do doręczenia stronie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania w podatku od spadku i darowizn po zmarłym M.W. upłynął 31 grudnia 2010 r.: i organ nie może doręczyć nowej decyzji podatkowej nawet korzystnej dla skarżącej).
Wnioskiem z dnia 11 kwietnia 2013 r. Skarżąca zainicjowała postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. z dnia 20 sierpnia 2012 r.
Decyzją z dnia 17 czerwca 2013 r. Dyrektor Izby Skarbowej w B. odmówił stwierdzenia nieważności Decyzji Naczelnika Urzędu Skarbowego w T. z dnia 20 sierpnia 2012 r. Skarżąca odwołała się od decyzji. Decyzją z dnia 17 września 2013 r. Dyrektor Izby Skarbowej w B. podtrzymał swoje stanowisko w sprawie.
Skarżąca wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy.
Wyrokiem z dnia 30 stycznia 2014 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy uchylił zaskarżoną Decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w B. (sygn. akt I SA/Bd 950/13) wskazując że organ podatkowy błędnie przyjął że skarżąca nabyła spadek po M.W. w całości w 2005 r. Postanowienie z 2005 r. nie wymienia nabycia udziału 1/4 w nieruchomości położonej przy ul. B. w miejscowości T. Postanowienie stwierdza nabycie tylko dwóch nieruchomości opisanych w Postanowieniu, których nabycie skarżąca zgłosiła do Urzędu Skarbowego w T. w styczniu 2006 r. Fakt nabycia trzeciej nieruchomości (udziału 1/4) skarżąca zgłosiła dopiero w 2010 r., bo dopiero wtedy wydano Postanowienie stwierdzające nabycie w drodze spadku tego przedmiotu przez M.W., po którym dziedziczyła skarżąca. Brak jest orzeczenia stwierdzającego nabycie tej nieruchomości w drodze spadku przez skarżącą. W takiej sytuacji obowiązek podatkowy powstał z chwilą powołania się przez skarżącą na fakt nabycia tj. w 2010 r., kiedy skarżąca złożyła zeznanie podatkowe w którym powołała się na fakt nabycia udziału wynoszącego 1/4 nieruchomości położonej w T. po zmarłym M.W. W świetle powyższego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy zgodził się ze stroną skarżącą, że wydając w 2010 r. decyzję w przedmiocie wznowienia organ w oparciu o treść art. 245 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej mógł rozstrzygnąć co do istoty sprawy, ponieważ nie upłynął termin o którym mowa w art. 68 i 70 Ordynacji podatkowej. Rozstrzygnięcie to odnosić się mogło oczywiście tylko do zobowiązania podatkowego powstałego w 2010r. W konsekwencji treść wydanej w 2012 r. decyzji rażąca naruszała art. 6 ust. 4 u.p.s.d. w zw. art. 68 § 1 Ordynacji podatkowej.
Od powyższego Wyroku skargę kasacyjną wywiódł Dyrektor Izby Skarbowej w B.
Wyrokiem z dnia 6 września 20016 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną.
W ocenie rozpatrującego niniejszą sprawę składu orzekającego NSA zasadnie Sąd pierwszej instancji zgodził się ze skarżącą, że wydając w dniu 20 sierpnia 2012r. decyzję w przedmiocie wznowienia organ w oparciu o treść art. 245 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej mógł rozstrzygnąć co do istoty sprawy, ponieważ nie upłynął termin, o którym mowa w art. 68 i 70 Ordynacji podatkowej. W ocenie WSA w Bydgoszczy rozstrzygnięcie to mogło odnosić się tylko do zobowiązania podatkowego powstałego w 2010 r.
Naczelny Sąd Administracyjny jest zdania, że w sprawie znajduje zastosowanie przepis art. 6 ust. 4 zd. 1 ustawy o podatku od spadku i darowizn zgodnie z którym jeżeli nabycie niezgłoszone do opodatkowania stwierdzono następnie pismem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma; jeżeli pismem takim jest orzeczenie sądu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.
Obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn, w zakresie dodatkowego składnika majątkowego wykazanego przez Skarżącą w skorygowanym zeznaniu podatkowym SD-3, złożonym w 2010 r., powstał dopiero na skutek wydania przez Sąd Rejonowy w Toruniu postanowienia z dnia 19 stycznia 2010 r. Z postanowienia, jasno wynika, że masa spadkowa odziedziczona przez Skarżącą w 2005 r. została powiększona o dodatkowy składnik majątkowy.
Ocena natomiast, czy uchybienie to miało charakter rażącego naruszenia prawa wymaga rozważenia skutków prawnych, jakie wynikają z utrzymania w obrocie prawnym kwestionowanych decyzji. Otóż z postanowienia Sądu Rejonowego w T. z dnia 13 maja 2011 r. wynika, że Skarżąca nie jest spadkobierczynią M.W. (jest nim I. W.). Utrzymanie w obrocie prawnym decyzji organu oznaczałoby przypisanie Skarżącej statusu podatnika, mimo, że nim nie jest. Skoro podatnikiem jest I.W., ta sama wartość podlegałaby nadto podwójnemu opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Utrzymywanie takiego stanu pozostaje w kolizji z podstawowymi zasadami praworządności, stąd słuszna jest konstatacja, że decyzja z dnia 20 sierpnia 2012 r. została wydana z rażącym naruszeniem prawa również w rozumieniu art. 247 § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 6 września 2016 r. (sygn. akt II FSK 2032/14).