• Adwokat
  • Cywilne
  • Firmy
  • Mundury

Toruń, dnia 29 grudnia 2014 roku

Przy ustalaniu zachowku nie uwzględnia się wartości gospodarstwa rolnego przekazanego przez spadkodawcę następcy na podstawie umowy przewidzianej w art. 59 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (jedn. tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133) rolnik mógł przenieść nieodpłatnie własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego, na rzecz następcy lub kilku następców, za którego uważany był zstępny, posiadający pełną zdolność do czynności prawnych, wiek poniżej 55 lat, zdolność do pracy w gospodarstwie rolnym. Następca musiał pracować w przekazywanym gospodarstwie po ukończeniu szesnastego roku życia co najmniej od pięciu lat. Rolnicy decydowali się na przeniesienie gospodarstwa rolnego, ponieważ umożliwiało to uzyskanie emerytury lub renty inwalidzkiej. Rolnik zachowywał uprawnienia dotyczące korzystania z lokalu mieszkalnego i pomieszczeń gospodarskich oraz do prawo użytkowania działki gruntu o oznaczonej powierzchni. Ponadto następca prawny był zobowiązany do pracy w gospodarstwie. Celem umowy przekazania gospodarstwa rolnego było z jednej strony zabezpieczenie rolnikowi bytu na starość, a z drugiej unowocześnienie metod gospodarowania.

Zgodnie z art. 993 k.c. przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, darowizny (za wyjątkiem drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych albo dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku) oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.

Darowiznę, o której mowa w art. 993 k.c., cechuje jedynie nieodpłatność świadczenia spadkodawcy. Umowę o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy także cechuje nieodpłatność, ale przeniesienie własności gospodarstwa stanowi warunek otrzymania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Nieodpłatność umowy przekazania, będąca jedną z wielu cech umowy wiązała się z możliwością uzyskania świadczeń przez rolnika oraz dążeniem do podniesienia rentowności gospodarstwa rolnego, bez której niejednokrotnie nie byłoby możliwości zrealizowania jej celu. (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2012 r. III CZP 29/12). Dlatego przy ustalaniu zachowku nie uwzględnia się wartości gospodarstwa rolnego przekazanego przez spadkodawcę następcy prawnemu na podstawie umowy o przekazaniu gospodarstwa rolnego.

Dodać należy, iż umowa przekazania gospodarstwa rolnego zawarta na podstawie art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140) następcy prawnemu zawiera elementy prawa administracyjnego, ubezpieczeniowego i cywilnego i także nie może ona być traktowana z punktu widzenia uprawnień do zachowku jako umowa darowizny (uchwała Sądu Najwyższego z 19 lutego 1991 r., III CZP 4/91), więc nie uwzględnia się jej przy ustalaniu zachowku.