Nową okolicznością w rozumieniu art. art. 33 ust 1 pkt 1 ustawy emerytalnej jest wyłożona w uzasadnieniu do Uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r. (III UZP 1/20) wykładnia normy art. 13b, zgodnie z którą dla zastosowania normy art. 15c nie można poprzestać na treści zaświadczenia z IPN i samej formalnej przynależności do danej struktury lecz konieczna jest indywidualna ocena służby danego funkcjonariusza. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 października 2023 r. sygn. III AUA 795/23).
W dniu 4 lipca 2017 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - na podstawie otrzymanej z IPN informacji – ponownie ustalił od dnia 1 października 2017 r. wysokość emerytury ubezpieczonego ograniczając ją do kwoty 2.069,02 zł brutto (1.716,81 z netto). Od powyższej decyzji Ubezpieczony nie wniósł odwołania, w związku z czym decyzja stała się prawomocna.
W 2022 r. Ubezpieczony złożył wniosek o wydanie decyzji ustalającej wysokość świadczenia emerytalnego z pominięciem art. 15c. Organ wydał decyzję odmowną. Od powyższej decyzji Ubezpieczony wniósł odwołanie, wnioskując o przeprowadzenie dowodu z dwóch świadków oraz akt z IPN. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy nie przeprowadził dowodów z zeznań świadków i oddalił odwołanie. Sąd uznał, że Ubezpieczony powołał się na nową okoliczność, jaką w jego ocenie była Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r. (sygn. akt III UZP 1/20), zgodnie z którą kryterium służby na rzecz totalitarnego państwa określone w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. powinno być ocenione na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.
Od powyższego Wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy apelację złożył pełnomocnik Ubezpieczonego.
Wyrokiem z dnia 23 października 2023 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku uchylił zaskarżony Wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 1 Decyzja organu emerytalnego ustalająca prawo do zaopatrzenia emerytalnego lub wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia ulega uchyleniu lub zmianie na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli: zostaną przedstawione nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności faktyczne, które mają wpływ na prawo do zaopatrzenia emerytalnego lub wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia. Nowe okoliczności i nowe dowody, o których mowa w art. 33 ust. 1 pkt. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, to okoliczności i dowody, które istniały w dacie wydania decyzji przyznającej prawo do świadczeń z ubezpieczenia zaopatrzenia emerytalnego, lecz nie zostały uwzględnione przez organ rentowy.
Regulację art. 33 ustawy emerytalnej należy rozumieć analogicznie, jak regulację przewidzianą w art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, tj. jako nadzwyczajną kontrolę postępowania w tej samej sprawie. Jest to kontrola, która może nastąpić po uprawomocnieniu się decyzji. Przepis ten znajduje zastosowanie do eliminacji z obrotu takich wadliwych decyzji organu rentowego, które w wyniku błędnej (ze strony organu rentowego ) wykładni przepisów prawa lub błędnego zastosowania prawa do prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, doprowadziły do pozbawienia jednostki możliwości faktycznego korzystania z przysługujących jej z mocy samego prawa świadczeń emerytalnych. Traktuje ona ten przepis jako podstawę prawną dla weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych zainteresowanych (wyroki Sądu Najwyższego z 25 lutego 2008 r., I UK 249/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 152; 22 lutego 2010 r., I UK 247/09, LEX nr 585725; z 9 grudnia 2015 r., I UK 533/14 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 20 września 2011 r., I BU 4/11, LEX nr 1101321). Sprzeczność ta zachodzi zarówno w przypadku decyzji organu rentowego błędnie przyznających świadczenie (potwierdzających prawo do świadczenia), pomimo że prawo do niego nie powstało, jak i w przypadku decyzji błędnie odmawiających realizacji prawa do świadczenia, przysługującego z mocy prawa ubezpieczonemu. Niezgodność ta może powstać także na skutek popełnionych przez organ rentowy uchybień normom prawa materialnego. Eliminacja tych sprzeczności stanowi uzasadnienie dla ponowienia postępowania zakończonego ostateczną decyzją organu rentowego, której rozstrzygnięcie jest niezgodne z ukształtowaną ex lege sytuacją prawną ubezpieczonego. W ponawianym postępowaniu organ rentowy dąży do ustalenia, czy popełnione uchybienia (przede wszystkim w zakresie prawa materialnego ale także procesowego) lub przedłożone dowody albo ujawnione fakty mają wpływ na zmianę dokonanych wcześniej ustaleń, od których zależy potwierdzenie uprawnienia ubezpieczonego do określonego świadczenia.
W wyroku z 26 lipca 2013 r., III UK 145/12 (LEX nr 1408199), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że znaczenie zawartego w art. 114 ustawy "okoliczności" występuje w dwóch znaczeniach: 1) okoliczności faktycznych oraz 2) okoliczności sprawy. W tym drugim znaczeniu chodzi o ogół wymagań formalnych i materialnoprawnych związanych z ustalaniem decyzją rentową prawa do świadczeń emerytalno rentowych (por. także wyrok Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2004 r., II UK 228/03, OSNP 2004 Nr 19, poz. 341). W konkluzji, ujawnieniem "okoliczności" w rozumieniu komentowanego przepisu może być stwierdzenie, że wcześniejsza decyzja organu rentowego (odmawiająca prawa do świadczenia) opierała się na błędnej wykładni przepisu normującego jeden z warunków nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym. Mając zaś na względzie zarysowaną powyżej koncepcję "obiektywnej błędności decyzji organu rentowego", przepis art. 114 ustawy emerytalnej tym bardziej powinien znajdować zastosowanie, gdy obiektywnie wadliwa decyzja organu rentowego, odmawiająca wnioskodawcy potwierdzenia przysługującego mu prawa do świadczenia emerytalnego, jest efektem konsekwentnego nieuwzględniania przez organ rentowy wykładni ustawy emerytalnej dokonywanej w różnych sprawach przez Sąd Najwyższy (wyroki Sądu Najwyższego: z 21 czerwca 2012 r., III UK 125/11, LEX nr 1619710; z 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126; oraz z 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09, LEX nr 987667 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z 19 listopada 2013 r., I UK 257/13, LEX nr 1555174; z 18 października 2013 r., I UK 164/13, LEX nr 1555124; z 11 kwietnia 2012 r., I UK 439/11, LEX nr 1675091).
Kierując się powyższymi rozważaniami Sąd Apelacyjny w Gdańsku stanął na stanowisku, że w rozpoznawanej sprawie spełniona została przesłanka z art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej. Nową okoliczności nie jest przy tym sam fakt podjęcia przez Sąd Najwyższy w określonej dacie uchwały, ale wyłożona w jej uzasadnieniu wykładnia normy art. 13b tejże ustawy, zgodnie z którą dla zastosowania normy art. 15c nie można poprzestać na treści zaświadczenia z IPN i samej formalnej przynależności do danej struktury, lecz konieczna jest indywidualna ocena służby danego ubezpieczonego, który to standard konstytucyjny (vide: uzasadnienie uchwały SN) nie został uwzględniony przez organ rentowy. Mając na uwadze, że wcześniejsza decyzja z 4 lipca 2017 r. o ponownym przeliczeniu emerytury policyjnej wnioskodawcy została wydana wyłącznie w oparciu o informację z IPN, bez zbadania przez pozwanego akt osobowych skarżącego z okresu pełnienia przez niego służby, mimo że jest to konieczne do odtworzenia faktycznego przebiegu służby skarżącego i ustalenia, jakie konkretnie czynności i zadania były przez niego wykonywane, celem weryfikacji, czy została spełniona w przypadku wnioskodawcy przesłanka "służby na rzecz totalitarnego państwa" - powołanie przez odwołującego jako nowych dowodów jego akt osobowych, a następnie także zeznań wskazanych świadków, które istniały w dacie wydania ww. decyzji z 4 lipca 2017 r., a które nie zostały wówczas uwzględnione przez organ rentowy, oznacza spełnienie przesłanki z art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej.