• Adwokat
  • Cywilne
  • Firmy
  • Mundury

Wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć także osoba, która ma być ubezwłasnowolniona, uznał Sąd Najwyższy (Uchwała z dnia 28 września 2016 r., sygn. akt III CZP 38/16).

Zgodnie z art. 545 § 1 kodeksu postępowania cywilnego wniosek o ubezwłasnowolnienie może zgłosić małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, jej krewni w linii prostej, rodzeństwo oraz jej przedstawiciel ustawowy. Również prokurator jest uprawniony do złożenia takiego wniosku. Osoba, której wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy, nie jest objęta regulacją przedmiotowej normy prawnej. Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. akt III CZP 38/16 musiał odpowiedzieć na pytanie czy literalna wykładnia art. 545 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którą wyliczenie zawarte w tym przepisie jest wyczerpujące, a zatem - poza prokuratorem - inne osoby nie mają uprawnienia do wszczęcia postępowania o ubezwłasnowolnienie, jest właściwa.

Wskazać należy, że już w Postanowieniu z 20 października 1965 r., sygn. akt II CR 273/65 Sąd Najwyższy wyraził pogląd przeciwny do wykładni literalnej art. 545 § 1, a mianowicie, że wniosek o wszczęcie postępowania o ubezwłasnowolnienie może zgłosić także osoba, która ma być ubezwłasnowolniona. W sprawie o sygn. II CR 273/65 wnioskodawczyni, od urodzenia głuchoniema i dotknięta niedorozwojem umysłowym, niezamężna, nie mająca rodzeństwa ani krewnych w linii prostej wnosiła o swe ubezwłasnowolnienie podnosząc, że nie jest zdolna do kierowania swym postępowaniem, a ponadto, że w toczącej się sprawie działowej, której jest uczestnikiem, postępowanie zostało zawieszone do czasu jej ubezwłasnowolnienia. Prokurator odmówił złożenia wniosku na jej rzecz. Sąd Najwyższy stwierdził, że nie do przyjęcia jest sytuacja, w której nie uzyskałaby pomocy w prowadzeniu swoich spraw osoba takiej pomocy się domagająca. W braku takiego wniosku, postępowanie o ubezwłasnowolnienie nie mogłoby być wszczęte z rażącą niekiedy szkodą dla osoby, która powinna być ubezwłasnowolniona. Szkoda może powstać również wtedy, gdy prokurator dopuści się zwłoki w wystąpieniu z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie (OSNC 1966/7-8/124).

Nowelizacją dokonaną ustawą z dnia 9 maja 2007 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego i innych ustaw (Dz.U. z 2007r., poz.831), do art. 559 kodeksu postępowania cywilnego dodano § 3, na mocy którego z wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia może wystąpić także ubezwłasnowolniony.
Powyższe zmiany stworzyły nowy stan prawny, rzutujący także na wykładnię art. 545 § 1 kodeksu postępowania cywilnego. Wśród osób, które mogą złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie ma osoby, która miałaby być ubezwłasnowolniona. Tymczasem z wnioskiem o uchylenie albo zmianę ubezwłasnowolnienia, może wystąpić także sam ubezwłasnowolniony (art. 559 § 3 kodeksu postępowania cywilnego po nowelizacji z 2007 r.,). Wykładnia celowościowa i systemowa przemawia za tym, by uznać, że osoba postulująca ubezwłasnowolnienie samego siebie jest uprawniona do złożenia wniosku w tym przedmiocie.

Przedmiotem sprawy o ubezwłasnowolnienie jest fundamentalne prawo podmiotowe każdego człowieka do samostanowienia o swej sytuacji prawnej. Przyznanie wyłącznie innym podmiotom, z wyłączeniem samej osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, prawa do decydowania o tym, czy postępowanie takie ma zostać wszczęte, narusza godność takiej osoby, co jest sprzeczne z art.30 in fine Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, narusza także jej prawo do sądu, wynikające z art. 45 § 1 ustawy zasadniczej.

Źródło: http://www.sn.pl/sprawy/SiteAssets/Lists/Zagadnienia_prawne/NewForm/III-CZP-0038_16_p.pdf, dostęp 4.10.2016 r.