• Adwokat
  • Cywilne
  • Firmy
  • Mundury

Toruń, dnia 22 czerwca 2015 roku

Stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania. (Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 2015 r. sygn. akt III CZP 112/14).

Przedmiotowa uchwała zapadła na skutek zwrócenia się Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o podjęcie przez skład 7 Sędziów Sądu Najwyższego uchwały w przedmiocie następującego zagadnienia prawnego wywołującego rozbieżności w wykładni prawa: „Czy sąd może z urzędu stwierdzić nabycie własności nieruchomości przez zasiedzenie na rzecz osoby, która o to nie wnosiła?”

Przepis art. 610 § 1 zd. 1 kodeksu postępowania cywilnego zawiera odesłanie do odpowiedniego stosowania do postępowania w sprawie o zasiedzenie przepisów o stwierdzeniu nabycia spadku.

Szczególne wątpliwości wywołuje odpowiednie stosowanie art. 677 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, który dotyczy stwierdzenia przez sąd nabycia spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż te, wskazane przez uczestników postępowania. 

W  orzecznictwie  Sądu Najwyższego jak  i  w  piśmiennictwie  można  wyróżnić  dwa  sprzeczne  stanowiska. Pierwsze z nich zakłada, iż zwrot „odpowiednie stosowanie” oznacza stosowanie  „wprost” przepisu  art. 677 § 1 kodeksu postępowania cywilnego  do uczestników postępowania  w sprawie  o  stwierdzenie zasiedzenia. A zatem zgodnie z art. art. 610 § 1 zd. 1 kodeksu postępowania cywilnego w zw. z art. 677 § 1 kodeksu postępowania cywilnego sąd stwierdzi nabycie rzeczy  w drodze  zasiedzenia  przez osoby, choćby były nimi inne niż te, które wskazali uczestnicy. Powyższa wykładnia zakłada,  że sąd z urzędu stwierdza nabycie rzeczy w drodze zasiedzenia niezależnie od tego, czy nabywca został wskazany przez uczestników postępowania. Innymi słowy nie jest  potrzebne  złożenie wniosku o nabycie  rzeczy  w  drodze  zasiedzenia  przez  konkretną  osobę,  którą  z urzędu  i  tak  musi  ustalić  sąd. Zgodnie   z   drugim  stanowiskiem  sąd nie może stwierdzić zasiedzenia na rzecz osoby bez wniosku w  znaczeniu materialnoprawnym.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego w swoim  wniosku zwrócił uwagę  na  różnice  pomiędzy  sprawą  o  stwierdzenie  nabycia spadku,  a  sprawą  o  stwierdzenie nabycia  rzeczy  w  drodze  zasiedzenia.  Celem pierwszego postępowania jest udokumentowanie nabycia  spadku, które następuje przez sądowe stwierdzenie nabycia spadku albo zarejestrowany akt poświadczenia  dziedziczenia. Wprawdzie spadek nabywa się z chwilą śmierci spadkodawcy, ale  udokumentowanie  jego nabycia umożliwia  nawiązanie  „relacji  ekonomicznych spadkobierców ze światem zewnętrznym”. Ponadto,  przepisy  kodeksu postępowania cywilnego  regulujące postępowanie  o stwierdzenie  nabycia  spadku mają na celu takie udokumentowanie  praw  spadkowych  jakie  odpowiada  rzeczywistemu  stanowi  prawnemu.  W przypadku  spraw  o  stwierdzenie  zasiedzenia  rzeczy powyższy rygoryzm nie jest uzasadniony. O ile w sprawie o stwierdzenie  nabycia spadku sąd z urzędu musi czuwać nad zgodnością wydanego postanowienia z  rzeczywistym  stanem  prawnym,  o  tyle  trudno  jest  uznać,  że  w  sprawie  o stwierdzenia zasiedzenia rzeczy sąd z urzędu musi ustalić kto nabył rzecz w drodze  zasiedzenia. Należy podkreślić, iż dziedziczenie pozostaje pod szczególną ochroną Konstytucji RP. Zgodnie z art. 21 ust. 1 Konstytucji: „Rzeczpospolita Polska chroni  własność i prawo dziedziczenia”, a na podstawie art. 64 ust. 1 „Każdy ma prawo do  własności,  innych  praw  majątkowych  oraz  prawo  dziedziczenia”.  Konstytucja RP zapewnia  zatem ochronę spadkobierców. 

Natomiast w sprawie o stwierdzenie  zasiedzenia nieruchomości, mimo że skutki upływu terminu zasiedzenia następują z mocy prawa, brak jest podstaw do przyjęcia, że interes publiczny i ochrona porządku prawnego wymagają orzekania z urzędu o nabyciu w tym trybie własności w każdym  wypadku złożenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia. Potrzeba uregulowania stanu  prawnego nieruchomości nie może być tu decydująca skoro jako zasadę przyjąć należy, że nie ma nieruchomości niczyich.  M. in. z tych względów zasadnym było wystąpienie z  wnioskiem  o rozstrzygnięcie przez skład siedmiu  sędziów Sądu Najwyższego zagadnienia prawnego  sformułowanego na wstępie. Sąd Najwyższy podzielił to stanowisko.

Źródło: www.sn.pl